Liên Ngẫu (Ngó Sen): Đặc Điểm, Tác Dụng Và Bài Thuốc Trị Bệnh

Liên ngẫu hay Ngó sen có tên khoa học là Nodus Nelumbinis Rhizomatis thuộc họ Sen – Nelumbonaceae có tác dụng cầm máu, tráng dương, an thần.

Tìm hiểu chung

Tên gọi, danh pháp

• Tên Tiếng Việt: Liên ngẫu.
• Tên khác: Ngẫu tiết, Ngó sen.
• Tên khoa học: Nodus Nelumbinis Rhizomatis, thuộc họ Sen – Nelumbonaceae.

Đặc điểm tự nhiên

Cây sen là một loại thực vật có hoa, mọc dưới nước. Thân rễ hình trụ, mọc ăn sâu xuống dưới lớp bùn được gọi là ngó sen (ngẫu tiết ). Lá vươn ra khỏi mặt nước, phiến lá hình khiên to rộng có gân tỏa tròn, với đường kính khoảng 60 – 70cm, cuống lá dài, có gai nhỏ trên cuống được gọi là liên diệp.

Hoa thường có màu trắng hoặc đỏ hồng, dạng lưỡng tính. Đài 3 – 5, màu lục. Tràng gồm nhiều cánh hoa màu hồng hoặc phớt trắng, những cánh ngoài có thể có màu lục như màu của lá đài. Nhị gồm bao phấn 2 ô, nứt dọc. Gạo sen là phần trung đới mọc dài ra thành một phần hình trắng, dân gian thường dùng gạo sen để ướp chè. Gương sen (liên phòng) gồm nhiều lá noãn rời nhau đựng trong một đế hoa loe ra thành hình nón ngược. Mỗi lá noãn có 1 – 3 tiểu noãn.

Liên nhục chính là quả chứa hạt nhưng không có nội nhũ. Hai lá mầm dày, liên tâm là chồi mầm gồm 4 lá non gập vào phía trong.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây có xuất xứ từ các vùng Malaysia, châu Ðại dương và vùng Ðông Dương. Sen được trồng ở nhiều nơi thường mọc hoang ở các vùng ao hồ, đầm lầy ở nước ta.

Sen được dùng để chế biến món ăn và dùng để trị bệnh thường kết hợp với các loại thảo dược khác. Mùa thu hoạch rơi vào khoảng từ tháng 7 đến tháng 9 trong năm.

Bộ phận sử dụng

Thân rễ cây sen.

Thành phần hoá học

Ngó sen có thành phần hóa học chứa 70% tinh bột, 8% asparagin, araginin, trigonellin, vitamin C, vitamin A, vitamin B, chất xơ và tanin.

Công dụng của ngó sen

Theo y học cổ truyền

• Tính vị: Vị ngọt, tính mát. Quy kinh: Vào kinh Tâm, Can, Tỳ.
• Công dụng: Lương huyết chỉ huyết, thanh tả vị hỏa, tiêu thực, bổ tâm, thanh nhiệt.
• Chủ trị: Dùng chữa bệnh sốt có khát nước và dùng cầm máu (ỉa ra máu, đái ra máu, nôn ra máu, chảy máu cam, đẻ xong xuất huyết) và trị bạch đới, ỉa chảy, tác dụng tráng dương, an thần.

Theo Y học hiện đại

Cung cấp nhiều chất dinh dưỡng

• Trong dược liệu này có chứa nhiều asparagin, là một loại amino acid không tự sản xuất được trong cơ thể. Hoạt chất này có vai trò quan trọng trong chu trình tổng hợp glycoprotein và protein.

Hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh

• Asparagine có liên quan đến việc kiểm soát chuyển hóa của tế bào thần kinh và mô não.

Bảo vệ gan

• Arginin (hay arginine) có trong ngó sen là một axit amin cần thiết, tham gia vào quá trình tổng hợp protein và chu trình tạo ra ure ở gan giúp giải độc amoniac ở người bệnh gan.
• Sử dụng thường xuyên ngó sen giúp tăng cường chức năng gan, tăng khả năng thải độc của gan. Từ đó, giảm các triệu chứng do các bệnh về gan như: vàng da, vàng mắt, táo bón, suy giảm chức năng gan, cơ thể mệt mỏi, suy nhược…

Chữa táo bón

• Ngó sen chứa nhiều chất xơ, ăn nhiều thực phẩm này giúp tăng thể tích chất trong lòng ruột, tăng co bóp và làm sạch đường ruột, giúp điều trị táo bón, từ đó ngăn ngừa bệnh trĩ.

Bảo vệ dạ dày

• Trong một nghiên cứu gần đây được tiến hành ở Trung Quốc, người ta ghi nhận rằng dịch chiết ngó sen có tác dụng thúc đẩy quá trình lành vết loét dạ dày trên chuột.

Tăng cường hệ miễn dịch

• Loại dược liệu này chứa nhiều Vitamin C. Đây là chất chống oxy hóa mạnh, giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và tái tạo của tế bào, giúp tế bào sửa chữa những tổn thương, tăng khả năng chống chịu với tác nhân có hại. Sử dụng ngó sen thường xuyên giúp tăng cường hệ miễn dịch.

Ổn định huyết áp

• Chất asparagine trong ngó sen có vai trò như một chất lợi tiểu, giúp điều hòa lượng dịch thể trong lòng mạch, giúp ổn định huyết áp.

Làm đẹp da, chống lão hóa

• Nhờ tác dụng giải độc gan, ngó sen giúp quá trình thanh lọc cơ thể diễn ra hiệu quả hơn, giúp da dẻ hồng hào, sáng mịn. Bên cạnh đó, ngó sen còn giúp thúc đẩy sản sinh collagen, tạo độ đần hồi, dẻo dai, liên kết giữa các mô, chống lão hóa.

Liều dùng & cách dùng

Liều dùng: Liều thường dùng dưới dạng thuốc sắc hay dùng sống khoảng 12 – 20g/ngày, có thể phơi khô, sao thơm hay sao tồn tính đều được.

Liên ngẫu được dùng phơi khô sắc uống hàng ngày có liều thường khoảng 5 đến 12g. Ta còn có thể lấy Liên ngẫu giã tươi, sau đó vắt lấy nước uống.

Bài thuốc kinh nghiệm

• Chữa ho ra máu: Ngó sen 20g, cỏ nhọ nồi 10g, bách hợp hoặc lá trắc bá 20g. Sau đó đem thái nhỏ, phơi khô, nấu sắc với 400ml nước xuống còn 100ml. Thuốc uống chia ra hai lần dùng trong ngày.
• Chữa băng huyết: Nguyên liệu mỗi vị 8g gồm các loại sau: Ngó sen sao, tam lăng, nga truật, huyết dụ, bồ hoàng và 6g bách thảo sương. Tất cả thái nhỏ, đem sắc uống mỗi ngày một thang thuốc trên.
• Trị chảy máu cam: Liên ngẫu đem rửa thật sạch, sau đó giã vắt lấy nước cốt uống, nhỏ vài giọt vào mũi.
• Chữa nôn ra máu, tiểu tiện, đại tiện ra máu: Ngó sen 100g, cuống lá sen 25g và đường 50g. Cuống lá sen và Ngó sen đem giã nát rồi trộn chung với đường, hòa cùng với khoảng 3 bát nước, đem đi sắc đến khi còn 1 bát thì có thể dùng uống.
• Chữa di mộng tinh, thần kinh suy nhược: Liên ngẫu 80g, cánh hoa sen 70g, hạt sen 90g. Phơi khô tất cả nguyên liệu thuốc trong chỗ râm mát, tránh ánh sáng. Sau đó đem tán nhỏ, chia ra dùng ngày 2 lần (sáng, tối), mỗi lần uống 5g kết hợp 30ml rượu trắng 25 – 30 độ được hâm nóng.

Lưu ý khi sử dụng liên ngẫu

Một số lưu ý khi sử dụng Ngó sen:

• Hạn chế dùng ngó sen sống bởi sẽ dễ gây nhiễm ký sinh trùng cho cơ thể. Nếu sử dụng phải làm sạch và sơ chế kỹ lưỡng.
• Người đang mắc các chứng bệnh về dạ dày hoặc hội chứng chứng kích thích đường ruột thì nên hạn chế ăn ngó sen vì dễ gây đầy bụng, khó tiêu.
• Bệnh nhân tiểu đường nên hạn chế dùng ngó sen bởi thành phần tinh bột sẽ làm tăng Insulin, gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe.
• Không nên ăn ngó sen quá thường xuyên, đặc biệt là người có tỳ vị không tốt.

Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng Liên ngẫu có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Vì vậy, không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm mà nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết sử dụng đúng cách và phù hợp với tình trạng cơ thể.

Nguồn: Tổng hợp

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐÔNG Y DƯỢC QUANG MINH

• Địa chỉ: Liên Bạt, Ứng Hoà, Hà Nội
• Điện thoại: 0869 111 269
• Email: DongYDuocQuangMinh@gmail.com
• Website: DongYQuangMinh.vn