Bí Kì Nam – Hydnophytum Formicarum, Rubiaceae

Tên khác: Kỳ nam kiến, Trái Bí kỳ nam.

Tên khoa học: Hydnophytum formicarum Jack., Rubiaceae (họ Cà phê)

Mô tả cây: Cây nhỏ, sống phụ sinh bám trên cành cây gỗ cao. Thân phình thành củ lớn, dày và to đến 30 cm, mặt ngoài sần sùi, màu nâu xám bên trong có những lỗ hổng chằng chịt do kiến sống cộng sinh xoi nhiều lỗ như tổ ong. Từ thân củ mọc ra những rễ nhỏ phía dưới và một vài cành mang lá ở phía trên.
Cành ngắn mập, màu nâu. Lá mọc đối, phiến dày, dai, mép nguyên, gốc thuôn, đầu tù, hai mặt có màu lục nhạt, mặt trên nhẵn bóng, hình bầu dục hoặc hình trái xoan dài 6-10 cm, rộng 2,5-6 cm, gân bên 8-10 đôi, lá kèm rụng sớm.
Hoa không cuống, tập hợp 4-5 cái ở nách lá. Quả hạch nhỏ, hình thuôn, khi chín màu da cam hay đỏ, bóng, chứa hai hạt, dài 1-1,5 cm.

Bộ phận dùng: Thân có những hốc, lỗ nhỏ do kiến đục làm tổ (Caulis Hydnophyti).

Thành phần hóa học: Các hợp chất phenolic (catechin, procatechualdehyd….) flavonoid (isoliquiritigenin, butin, butein), tannin….

Công dụng, cách dùng: Bí kỳ nam thường dùng chữa viêm gan, vàng da, đau gan, đau nhức gân xương, bong gân, thấp khớp; đau bụng, tiêu chảy. Sắc uống hoặc nấu cao uống.
Bí kỳ nam được sử dụng như thuốc dân gian điều trị tiểu đường, bệnh tim mạch, kháng viêm, kháng kí sinh trùng