Bạch Thược – Paeonia Lactiflora Ranuculaceae

Tên khác: Mẫu đơn

Tên khoa học: Paeonia lactiflora Pall. Ranunculaceae (Họ Mao lương).

Mô tả cây: Cây thân thảo, sống lâu năm cao 40-80 cm mọc thẳng đứng, rễ củ, thân xám, không lông, nhẵn đường kính 1,3 cm. Lá mọc so le xẻ sâu thành 3-7 thùy hình trứng dài 8-12 cm rộng 2-4 cm, cuống lá hơi hồng. Hoa to mọc đơn độc hay hợp thành nhóm 2 – 3 hoa, ở nách lá và ở ngọn cành, thơm. Lá đài hợp thành 5 đài hoa nhưng vành hoa có nhiều cánh hoa, hoa lớn đường kính 8 – 12 cm, cánh hoa trắng, hồng hay đỏ đậm,.., bao phấn màu vàng.

Phân bố, sinh thái: Nguồn gốc ở Trung Quốc, được di thực vào Việt Nam, trồng tại Sapa (Lào cai).

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Rễ (Radix Paeoniae). Rễ khô hình trụ, thẳng hoặc hơi cong, hai đầu cắt ngắn, dài 5-27 cm, đường kính 8-34 mm, hình dạng thuôn gọn, không phá vỡ hay bẻ gãy, bên ngoài màu trắng hoặc nâu đỏ nhạt, mịn và bóng hay những nếp nhăn theo chiều dọc, với sẹo rễ con  và thỉnh thoảng còn lại của nút chai màu nâu , màu trắng hoặc màu nâu đỏ nhạt. Mùi nhẹ mùi vị hơi cay đắng và chua. Rễ củ được thu hái  vào tháng 8-10, loại bỏ rễ con, cạo bỏ vỏ ngoài, đồ lên cho chín, sửa lại cho thẳng rồi phơi hay sấy khô.

Thành phần hóa học: Monoterpen glucosid: paeoniflorin, albiflorin, oxypaeonifl orin, benzoylpaeonifl orin, benzoyloxypaeonifl orin, β-pinen-10-yl-β-vicianoside và lactiflorin. Monoterpen: paeonifl origenon, paeonilacton A, B và C. Ngoài ra còn có gallotannin, acid polysaccharid peonan.

Tác dụng dược lý: Chống dị ứng, chống co giật, chống viêm, chống co thắt, tăng cường nhận thức,  tăng cường miễn nhiễm, có tác dụng trên tụ cầu, lỵ trực trùng, bạch hầu. Vị đắng tác dụng kích thích tiêu hóa: tăng co bóp dạ dày, nhu động ruột.

Công dụng và cách dùng: Là thuốc chống co thắt, để điều trị rối loạn kinh nguyệt, đau bụng tiêu chảy kiết lỵ, đau da dày và các rối loạn đường ruột, đổ mồ hôi mồ hôi ban đêm, chóng mặt, rối loạn chức năng gan, chóng mặt.
Theo đông y: Bạch thược, vị đắng, chua, hơi hàn có tác dụng nhuận gan, dưỡng huyết, lợi tiểu.

Ghi chú: Tránh nhầm lẫn với cây Thược dược dùng làm cảnh (Dahlia variabilis Desf. Asteraceae).