Tô Mộc – Caesalpinia Sappan, Fabaceae

Tên khác: Vang nhuộm, Gỗ vang.

Tên khoa học: Caesalpinia sappan L., Fabaceae (họ Đậu).

Mô tả cây: Cây gỗ lớn 7-10 m, thân có gai hình nón ngắn. Lá rộng, kép 2 lần lông chim chẵn, gồm 12 đôi hoặc hơn; phiến lá nhỏ tựa lá me; lá kèm biến đổi thành gai hình nón. Hoa mọc thành chùy rộng ở ngọn, có nhiều chùm lông màu gỉ sắt. Quả hóa gỗ, dẹt, đầu quả bằng, 1 bên kéo dài thành mũi nhọn đặc sắc, rất dễ nhận dạng, dài từ 7-10 cm, rộng từ 3,5-4 cm; bên trong quả có 4 hạt dẹt hình dáng đặc biệt.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Gỗ (Lignum Sappan) của cây đã già (gọi là Tô mộc) là những miếng gỗ được chẻ theo thớ dọc như củi, có màu đỏ nâu, không mùi, vị chát.

Thành phần hóa học: Tô mộc có chứa flavonoid (chalcon, flavon, homoisoflavonoid), neofalvonoid (brazilin, brazilein, protosappanin E), bibenzyl (protpsappanin A-D), xanthones, coumarins, tannin, saponin và acid gallic.

Công dụng và cách dùng: Dân gian dùng làm thuốc săn da, kinh nguyệt không đều, cầm máu sau sinh hoặc do lỵ. Đôi khi làm thuốc nhuộm đồ gỗ.

Chú ý: Phụ nữ có thai không được dùng.