Cây Quyển Bá – Đặc Điểm, Tác Dụng & Bài Thuốc Trị Bệnh

Quyển bá là một loại thực vật thân thảo hay mọc hoang ở những vùng núi cao có tác dụng điều trị nhiều bệnh lý phụ khoa ở phụ nữ hay các triệu chứng của viêm gan,…

1. Tổng quan về cây quyển bá

1.1. Tên gọi, pháp danh

Cây quyển bá hay còn được gọi là Quyển bá tràng chim, Quyển bá trường sinh, thanh tùng, chân vịt,…Tên khoa học là Selaginella delicatula Alston – thuộc họ quyển bá (Selaginellaceae).

1.2. Đặc điểm tự nhiên

Là cây thân thảo, sống lâu năm, mọc bò; thân cây hình trụ cao từ 10-15 cm, đứng hoặc nằm tùy địa hình mọc, phân nhánh bằng cách chẻ đôi, các nhánh nằm trên cùng một mặt phẳng. Cây có nhiều lá nhỏ, mọc không đều (lá ở thân gần gốc mọc cách xa nhau, lá ở cành mọc sít nhau), có khía răng và bạc trắng ở mặt dưới lá.

Hoa mọc đơn, sinh bào tử, mọc ở cuối các cành nhỏ; lá bào tử hình tam giác, mép rộng (bào tử lớn có màu trắng, bào tử nhỏ vàng nhạt). Hoa có 4 cạnh, chiều dài khoảng 4-20mm. Rễ cây nhiều, bện lại với thân thành búi trụ dài khoảng 10cm.

1.3. Phân bố, thu hái và chế biến

Họ quyển bá gồm nhiều loài khác nhau, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Theo các nghiên cứu của Phạm Hoàng Hộ, 1991 hiện nay hơn Việt Nam có khoảng 42 loài. Ở nước ta, cây mọc phổ biến ở các tỉnh vùng núi có độ cao từ 600 – 800m trở lên so với mặt nước biển, mọc dưới bóng râm, nơi ẩm ướt hay các khe đá, sinh sản tự nhiên bằng bào tử và đẻ nhiều nhánh ở gốc. Một số loài quyển bá khác có thể ưa hạn, thích ánh sáng.

Bộ phận dùng làm dược liệu là toàn cây, có thể thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi khô và bảo quản dùng dần.

1.4. Thành phần hóa học của Cây quyển bá

Quyển bá trường sinh: chứa nhiều flavonoid (cryptomeria B, amentoflavone, iso cryptomeria, hinoki avon) và các chất khác như lutein, cholesterol.

Quyển bá tràng chim có chứa chủ yếu là: Trehalose.

2. Tác dụng của cây quyển bá

2.1. Theo Đông y

Trong Đông y, cây quyển bá là dược liệu có vị cay, tính bình, có công dụng hoạt huyết khi dùng tươi nhưng sau khi sao lên thì có tác dụng chỉ huyết.

Dược liệu thường được dùng để chủ trị ho ra máu, đại tiện ra máu, nôn ra máu, rong kinh và một số chứng chảy máu khác. Ngoài ra, dược liệu này còn được dùng để chữa bỏng, viêm tụy cấp, viêm gan cấp tính, vàng mắt, vàng da…

2.2. Theo Y học hiện đại

Theo nghiên cứu của Y học hiện đại, cây quyển bá mang đến một số tác dụng như:

• Trích xuất từ dược liệu được cho là một trong những flavonoid hoạt động giống như một phương thuốc có tác dụng đối với bệnh liên quan đến phản ứng dị ứng.
• Một nghiên cứu cho thấy hoạt chất biflavonoid và amentoflavone trong cây trường sinh thảo có thể giúp giãn cơ trơn qua lớp nội mạc. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào oxide nitric cGMP truyền tín hiệu và sự tham gia của kênh Kalium và Calcium.
• Một số thành phần trong dược liệu này gây ra lập trình tự hủy apoptose cho những tế bào HL-60. Đồng thời còn có vai trò rất quan trọng với quá trình viêm, cũng như quá trình tự hủy tế bào và hoại tử.
• Trích xuất từ cây quyển bá mặc dù không thể ngăn chặn sự hình thành của khối u ác tính, tuy nhiên lại có khả năng ức chế sự tăng trưởng ung bướu của khối u.

3. Một số bài thuốc từ Cây quyển bá

Bài thuốc điều trị viêm gan cấp tính thể hoàng đản (vàng da)

• Quyển bá, cỏ seo gà mỗi thứ 30g. Nấu nước uống hàng ngày như nước trà.
• Quyển bá 30g, Đậu mắt tôm 15g, Mã lan thảo (hài nhi cúc) 15g, Me đất hoa vàng 15g phơi khô. Nấu nước uống hàng ngày, nếu đại tiện khó có thể gia thêm Đại hoàng 10g; nếu men gan hạ ít gia thêm Ngũ vị tử tươi giã nát 10g.
• Quyển bá, Đậu mắt tôm, Hài chi cúc, Kim tiền thảo, mỗi vị đều 30g. Nấu nước uống hàng ngày.

Xơ gan cổ trướng

• Quyển bá, Bán chi liên, Tử kim ngưu, mỗi vị dùng 15g, Rễ cỏ tranh 120g, Đơn buốt, Nho dại, Hồng táo, mỗi vị dùng 30g. Tất cả nấu nước uống hàng ngày.

Bài thuốc cầm máu (ho ra máu, nôn ra máu, đái ra máu, đi ngoài phân đen, kinh nguyệt quá nhiều)

• Quyển bá sao 30g, Long nha thảo 25g. Sắc uống nước uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2-3 lần uống.

Bài thuốc chữa trĩ xuất huyết

• Quyển bá sao vàng 15g hãm nước uống như trà, dùng hàng ngày. Có thể dùng quyển báo sao tán thành bột mịn rắc lên búi trĩ ngoại để giảm sưng đau.

Viêm gan cấp tính, viêm túi mật

• Quyển bá sao 30g, Mộc thông 20g, Ngưu tất 20g. Sắc nước uống trong ngày.

Bài thuốc chữa bỏng

• Quyển bá sau khi thu hái, phơi khô, tán bột, trộn với lòng trắng trứng gà, đắp lên vết bỏng. Cứ 2-3 giờ thay thuốc một lần, dùng đến khi vết bỏng lành hẳn.

Bài thuốc chữa ung thư

• Quyển bá 20 – 80g nấu với thịt lợn nạc, Táo tàu cho thật nhừ. Ăn cả cái cả nước. Ngày ăn 1 lần, ăn liên tục trong vài tháng để hỗ trợ điều trị ung thư phổi, ung thư mũi họng.

Bệnh lý đau nhức xương khớp

• Quyển bá sao thơm 30g, hãm nước sôi uống thay trà, thời gian dùng có thể kéo dài hàng tháng.

4. Lưu ý khi dùng cây quyển bá làm bài thuốc chữa bệnh

Mặc dù có nhiều tác dụng chữa trị một số bệnh lý, nhưng để sử dụng dược liệu quyển bá đạt được hiệu quả tốt nhất, an toàn nhất thì người bệnh khi dùng dược liệu cần chú ý một vài vấn đề sau đây:

• Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn trước khi sử dụng dược liệu này chữa bệnh, để được bác sĩ, thầy thuốc tư vấn tốt nhất về cách dùng, liều lượng phù hợp.
• Không sử dụng dược liệu này cho phụ nữ đang mang thai để tránh ảnh hưởng đến thai kỳ. Bên cạnh đó, những ai dị ứng với các thành phần có trong dược liệu cũng không nên dùng để đảm bảo an toàn.
• Sử dụng dược liệu đúng liều lượng được khuyến cáo, tuyệt đối không được lạm dụng dược liệu với liều lượng lớn có thể gây tác dụng phụ không mong muốn.
• Không được sử dụng dược liệu đã bị hư hỏng, bị ẩm mốc hoặc có mùi lạ sẽ phản tác dụng.
• Kết hợp bài thuốc từ cây quyển bá với duy trì chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để tăng hiệu quả của bài thuốc.
• Nếu trong quá trình sử dụng dược liệu quyển bá mà có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào thì bạn nên đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám, kiểm tra và có biện pháp xử lý hiệu quả.

Tóm lại, Cây quyển bá là một loại dược liệu tự nhiên dùng để điều trị cầm máu do nhiều nguyên nhân, chống ung thư, bảo vệ gan,…. Một số bài thuốc dân gian hiện còn chưa được kiểm chứng đầy đủ, do đó tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng quyển bá với mục đích điều trị bệnh.

Nguồn: Tổng hợp

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐÔNG Y DƯỢC QUANG MINH

• Địa chỉ: Liên Bạt, Ứng Hoà, Hà Nội
• Điện thoại: 0869 111 269
• Email: DongYDuocQuangMinh@gmail.com
• Website: DongYQuangMinh.vn