Cỏ Xước – Achyranthes Aspera, Amaranthaceae

Tên khác: Ngưu tất nam.

Tên khoa học: Achyranthes aspera L., Amaranthaceace (họ Rau dền)

Mô tả cây: Cây thảo, mọc đứng, cao 20-50 cm, có khi đến 1 m, phía gốc phân nhiều nhánh đối nhau. Thân non tiết diện vuông, gốc lóng phù to, màu xanh lục, có nhiều lông trắng dài và hơi nhám; thân già cứng, tiết diện gần tròn, có lông thưa và nhiều nốt sần. Lá đơn, mọc đối chéo chữ thập, nhiều lông trắng dài và hơi nhám, mặt trên màu xanh lục sậm, mặt dưới nhạt hơn; mép lá nguyên, lượn sóng, đôi khi hơi tím; gân lá hình lông chim nổi rõ ở mặt dưới, đôi khi màu hơi đỏ ở gốc. Cuống lá dài 1-1,5 cm, màu xanh lục, hình lòng máng, hơi nở rộng phía gốc. Cụm hoa gié ở ngọn cành, dài 30-40 cm, phủ đầy lông dài màu trắng. Hoa nhỏ, đều, lưỡng tính.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Rễ (Radix Achyranthis asperae) đã phơi khô hay sấy khô.

Thành phần hóa học: Saponin, alkaloid (betain, achyranthin), amino acid, steroid (stigmasterol), triterpenoid (oleanolic acid và glycoside của nó), phenolic và flavonoid.

Công dụng và cách dùng: Cỏ xước dùng trị thấp khớp, đau lưng, nhức xương, viêm khớp, kinh nguyệt không đều, tiểu gắt; ngoài ra còn dùng trị ho, viêm phế quản, sốt rét, hen suyễn, cao huyết áp và tiểu đường.

Ghi chú: Ngưu tất Bắc là rễ đã phơi hay sấy khô của cây Ngưu tất (Achyranthes bidentata Blume), họ Rau dền (Amaranthaceae), vị thuốc này chủ yếu nhập từ Trung Quốc.