Dành Dành – Gardenia Jasminoides, Rubiacae

Tên khác: Chi tử

Tên khoa học: Gardenia jasminoides J.Ellis, Rubiaceae (họ Cà phê).

Mô tả cây: Cây nhỡ cao hơn 1 m, nhiều cành. Lá mọc đối hay vòng 3, hình trái xoan hay bầu dục dài, nhẵn bóng. Lá kèm mềm ôm lấy cành như bẹ lá. Hoa đơn độc, mọc ở ngọn cành, màu trắng, thơm. Quả hình trứng hay thoi, có 5 – 8 đường gờ chạy dọc theo quả làm cho quả có góc cạnh, dài 2,5 – 4,5 cm, đường kính 1 – 2 cm, mang đài tồn tại ở đỉnh. Mặt ngoài quả màu vàng cam tới đỏ nâu hơi bóng, Thịt quả màu vàng cam.. Quả có mùi nhẹ, vị hơi chua, đắng. Bên trong mang nhiều hạt hình đĩa xếp xít nhau thành khối hình cầu hay hình trứng.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Quả (Fructus Gardeniae), cũng dùng lá (Folium Gardeniae) và rễ (Radix Gardeniae).

Thành phần hóa học: Hai thành phần chủ yếu và quan trọng nhất là iridoid glycosid (gardenosid, geniposid, genipin) và carotenoid (thành phần tạo sắc tố vàng, như crocin 1-4, crocetin, neocrocin A-J). Ngoài ra còn có các hợp chất phenol, flavonoid, terpenoid, manitol, acid hữu cơ, tinh dầu.

Công dụng và cách dùng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, thông mật, lợi tiểu, bảo vệ gan, trị viêm gan nhiễm trùng, vàng da, viêm thận, phù thũng.