Xạ Can – Iris Domestica, Iridaceae

Tên khác: Rẻ quạt.

Tên khoa học: Iris domestica (L.) Goldblatt & Mabb. (Belamcanda chinensis (L.) DC.), Iridaceae (họ Layơn).

Mô tả cây: Cây thảo, sống nhiều năm, thân rễ mọc bò, phân nhánh nhiều. Lá hình dải, gân song song, toàn bộ lá xếp thành một mặt phẳng và xòe ra như cái quạt. Cụm hoa phân nhánh, lá bắc dạng vảy. Hoa có cuống dài, bao hoa gồm 6 mảnh màu vàng cam có đốm tía. Quả nang, hình trứng, hạt nhiều màu đen.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Thân rễ (Rhizoma Belamcandae) thu hái vào mùa xuân khi cây ra nụ hoặc mùa thu khi bộ phận trên cây tàn lụi.

Thành phần hóa học: Thân rễ có flavonoid, isoflavonoid (irisflorentin, tectorigenin, tectoridin, irigenin), stilben, benzoquinon, xanthon và triterpenoid.

Công dụng và cách dùng: Xạ can dùng chữa viêm họng, viêm amidan, ho nhiều đờm, khản tiếng; ngoài ra còn dùng chữa sốt, tắc tia sữa, đau bụng kinh và làm thuốc lọc máu.