Bạch Hoa Xà – Plumbago Zeylanica, Plumbaginaeae

Tên khác: Đuôi công hoa trắng

Tên khoa học: Plumbago zeylanica L., Plumbaginaceae (họ Đuôi công).

Mô tả: Cây thảo, cao 0,3-0,6 m. Thân có nhiều khía dọc mảnh, có đốt rõ màu đỏ tía. Lá mọc so le, hình trứng hay bầu dục thuôn, đầu nhọn, mép lượn sóng, lá nguyên, nhẵn, phiến hơi nhăn nheo; cuống lá ôm vào thân. Cụm hoa mọc thành bông ở ngọn gồm nhiều hoa màu trắng, đài hình trụ có phủ lông dính, tràng hoa dài gấp đôi đài. Quả thường lép.

Bộ phận dùng: Toàn cây và rễ (Herba et Radix Plumbaginis zeylanicae). Thu hái rễ, lá quanh năm. Rễ đào về, rửa sạch, cắt đoạn ngắn rồi phơi khô. Lá thường được dùng tươi.

Thành phần hoá học: Toàn cây và rễ có chứa thành phần chính là naphthoquinon (). Rễ còn có các naphthoquinon khác như biplumbagin, chloroplumbagin, maritinon và coumarin (seselin, xanthyletin, suberosin). Lá còn có acid plumbagic, acid vanillic, acid cinnamic, isoshinanolon…

Công dụng và cách dùng: Toàn cây được dùng để trị đau khớp do phong thấp, trị huyết ứ, kinh bế, chấn thương do va đập. Có nơi chỉ dùng rễ sắc uống hoặc ngâm rượu xoa bóp trị phong thấp đau xương. Lá còn được dùng ngoài trị bệnh ngoài da như herpes, nhọt mủ, bong gân. Lấy lá giã ra đắp vào phần da nhưng không quá 30 phút vì dùng lâu da bị kích ứng, lên mụn bỏng.

Lá còn được dùng ngoài trị bệnh ngoài da như herpes, nhọt mủ, bong gân. Lấy lá giã ra đắp vào phần da nhưng không quá 30 phút vì dùng lâu da bị kích ứng, lên mụn bỏng.

Ghi chú:Còn có loài Xích hoa xà hay Đuôi công hoa đỏ (Plumbago indica L.) có hoa màu đỏ, cũng được dùng với công dụng tương tự.

Không dùng cho phụ nữ có thai. Nếu bị bỏng rộp, dùng acid boric để rửa chỗ da bị tổn thương.

Phân biệt với cây Bạch hoa xà thiệt thảo hay còn gọi là cây Lưỡi rắn (Oldenlandia diffusa (Willd.) Roxb. hay (Hedyotis diffusa Willd.), Rubiaceae.