Đậu Đen – Vigna Unguiculata Subsp.cylindrica, Fabaceae

Tên khoa học: Vigna unguiculata (L.) Walp. subsp. cylindrica (L.) Verdc., Fabaceae.

Mô tả: Cây thảo mọc hằng năm, thường đứng, có khi leo; toàn thân không có lông. Lá kép gồm 3 lá chét, mọc so le, có lá kèm nhỏ; lá chét giữa to và dài hơn các lá chét bên. Chùm hoa dài 20-30cm; hoa màu tím nhạt. Quả đậu mọc thẳng đứng hay nghiêng, dài 7-13cm, chứa 8-10 hạt xếp dọc trong quả, to hơn hạt đậu xanh, thường dài 5-6mm.

Bộ phận dùng: Hạt thường được chế thành Đậu quyển – Semen Vignae Cylindricae.
Đậu quyển là hạt Đậu đen nẩy mầm, khi mầm nhú lên và hơi cong (quyển), đem phơi khô, bảo quản trong lọ kín, tránh mốc mọt.

Thành phần hoá học: Áo hạt chứa nhiều anthocyanidin, là nhóm flavonoid có tác dụng chống oxy hóa mạnh.
Hạt chứa 24.2% protid, 1.7% lipid; 53.3% glucid, 2.8% tro; calcium 56mg%, phosphor 354mg%, sắt 6.1mg%, caroten 0.06mg%, vitamin B1 0.51mg%, vitamin B2 0.21mg%, vitamin PP 3mg%.

Công dụng: Đậu đen thường dùng trị phong nhiệt (phát sốt, sợ gió, nhức đầu hoặc trong ngực nóng khó chịu); làm thuốc bổ khí, chữa can thận hư yếu, thiếu máu. Dùng bằng cách luộc ăn, nấu chè hay đồ lên.
Dùng trong Đông y để chế thuốc như nấu với Hà thủ ô, làm giảm độc, lại có tác dụng bổ thận thuỷ. Còn dùng chế Hàm đậu xị (Đậu xị muối) và Đạm đậu xị (Đậu xị nhạt). Đậu đen có công năng chữa bệnh nhiệt đới với người ở xứ nóng trong mùa viêm nhiệt nắng nóng, nên nhân dân ta thích dùng đậu này nấu chè ăn thường trong mùa nóng.