Ích Mẫu – Leonurus Japonicus, Lamiaceae

Tên khác: Chói đèn, Sung úy.

Tên khoa học: Leonurus japonicus Houtt. [Leonurus heterophyllus Sweet]., Lamiaceae (họ Hoa môi).

Mô tả cây: Cây thảo, thân có tiết diện vuông, thẳng, xốp, đường kính 0,2 – 0,8 cm, dài không quá 40 cm kể từ ngọn xuống. Mặt ngoài có nhiều rãnh dọc và lông mịn. Lá mọc đối chéo chữ thập, lá dưới gốc gần như tròn, khía răng cưa tròn, nông, càng lên cao thùy càng xẻ sâu, chia làm 3 thùy hình chân vịt, các lá trên ngọn nguyên không xẻ thùy. Mặt trên lá màu lục, mặt dưới màu lục nhạt, hai mặt đều có lông thưa. Cụm hoa mọc vòng ở kẽ lá, tràng hoa hình môi; khi tươi có màu tím nhạt, khi khô màu nâu nhạt và thường bị rụng hết. Đài hoa hình ống chia làm 5 thùy tồn tại xung quanh 4 quả đóng. Dược liệu có mùi thơm hắc, vị đắng.

Bộ phận dùng, thu hái và chế biến: Phần trên mặt đất (Herba Leonuri); quả (còn gọi là Sung úy tử – Fructus Leonuri)

Thành phần hóa học: Tinh dầu (chủ yếu là diterpene, sesquiterpen: , aromadendran and cadinan), alkaloid (, ), flavonoid (rutin, wogonin), saponin…

Công dụng và cách dùng: Ích mẫu được dùng làm thuốc điều hòa kinh nguyệt, chữa đau bụng kinh; thường dùng phối hợp với Ngải cứu, Hương phụ, Nghệ đen. Sung úy tử còn dùng làm thuốc thông tiểu, chữa phù thũng, thiên đầu thống (glaucom).

Chú ý: Không dùng cho phụ nữ có thai.