Các Bài Thuốc Chữa Bệnh Từ Cây Ngô Thù Du

Ngô thù du là quả của cây thù du được thu hoạch khi gần chín và được phơi/sấy khô để làm thuốc. Dược liệu được tìm thấy nhiều ở Trung Quốc và các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Ngô thù du có tác dụng hỗ trợ chức năng hệ tiêu hóa rất tốt nên thường được sử dụng để trị các chứng khó tiêu, đầy bụng, nôn mửa… Sau đây là thông tin về đặc điểm, công dụng và một số bài thuốc chữa bệnh có sử dụng dược liệu ngô thù du mời các bạn tham khảo.

Đặc điểm tự nhiên của ngô thù du

Thù du là cây nhỏ, có độ cao khoảng 2,5 đến 5m. Cành cây có màu nâu hoặc tím nâu, trên bề mặt chứa nhiều bì khổng. Khi còn non cành có lông dài và mềm mịn, khi già lông này sẽ rụng đi. Lá thù du là lá kép lông chim, rìa lẻ, mọc đối nhau, cả cuống và lá dài khoảng 15 đến 35cm. Mỗi lá chứa 2 đến 5 đôi lá chét với cuống lá ngắn. Mỗi lá chét dài 5 đến 15cm và rộng 2,5 đến 5cm, đầu lá chét nhọn dài với mép nguyên, 2 mặt lá và cuống lá đều mang lông màu nâu mền mịn (mặt dưới nhiều hơn mặt trên), khi soi lên ánh sáng sẽ thấy có các đốm tinh dầu.

Hoa ngô thù du là hoa đơn tính, hoa đực và cái khác gốc, hoa cái lớn hơn hoa đực. Hoa màu vàng trắng, phần lớn các hoa nhỏ tụ lại thành tán hoặc thành chùm. Cuống hoa thô và to, bề mặt cuống có nhiều lông màu nâu mềm, mịn.

Ngô thù du là quả của cây thù du, được thu hoạch lúc gần chín và được phơi/sấy khô. Quả có hình cầu dẹt với đường kính 6mm và chiều dài 3mm. Quả chưa chín có màu xanh, khi chín màu đỏ tím, trên quả có những đốm tinh dầu như ở lá. Quả thường gồm 5 lá noãn, mỗi ô quả có dạng hình trứng với đường kính cỡ 4 mm, dài 5 – 6mm, màu đen bóng.

Ngô thù du ra hoa vào tháng 6 đến 8 và kết quả vào tháng 9 đến 10.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận sử dụng: quả gần chín của cây.

Thu hái: quả cây thường được thu hoạch từ tháng 8 đến tháng 11, khi quả chưa nứt người ta sẽ cắt lấy phần cành có quả đem về chế biến thành dược liệu.

Chế biến: quả sống sau khi hái về đem loại bỏ tạp chất, cành và lá. Sau đó đem đi phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ từ 40 – 50ºC. Sau đó đem bào chế theo các cách sau:

• Nấu nước sôi rửa 7 lần để tẩy đi vị đắng nồng, sau đó sấy khô dùng. (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Giải).
• Ngô thù du chế: đem cam thảo đi sắc lấy nước sau đó bỏ bã. Cho ngô thù du vào tầm rồi sao se, cuối cùng đem phơi khô. Với 100kg ngô thù du sẽ dùng 6,4kg cam thảo. (Trung Dược Đại Từ Điển).
• Theo kinh nghiệm Việt Nam: dùng nước sôi khoảng 60 – 70ºC cho vào ngô thù du và khuấy nhẹ đến khi nước nguội. Sau đó chắt nước ra và thực hiện lại 2 – 3 lần rồi đem đi sấy khô.

Bảo quản: dược liệu sau khi được chế biến xong đem cất trong lọ kín để giữ hương vị, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát nhằm tránh bị mốc mọt.

Công dụng của ngô thù du

Theo y học cổ truyền

Ngô thù du có vị cay, đắng, tính ôn, hơi có độc. Quy vào 4 kinh can, thận, tỳ và vị. Nhờ tác dụng trợ tiêu hóa, bổ dạ dày, ngô thù du được dùng khi ăn uống không tiêu, đầy bụng, đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy, cước khí đau đầu.

Ngoài ra, ngô thù du còn dùng trong những trường hợp đau nhức mình, tê yếu tay chân, yếu cơ, cảm lạnh, đau răng, ngứa, lở loét.

Theo y học hiện đại

Rutamin có tác dụng co bóp tử cung (Tăng Quảng Phương, Trung Hoa y học tạp chí, 1936).

Qua các thí nghiệm trên giun lợn, giun đất và đỉa, ngô thù du có tác dụng diệt giun rõ rệt. Tuy nhiên, tác giả cũng cho rằng thí nghiệm đối với giun đất và đỉa chưa đủ cơ sở tin cậy (Ngô Vân Thụy, Trung Hoa y học tạp chí, 1948).

Có báo cáo cho thấy ngô thù du có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của một loại vi khuẩn ngoài da (Trịnh Vũ Phi, Trung Hoa y học tạp chí, 1952).

Ngô thù du đường uống có tác dụng chống nôn mửa, khi dùng phối hợp với gừng càng tăng cường tác dụng này hơn (Nhật Bản dược lý học tạp chí, 1953).

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây ngô thù du

Chữa nhức răng: Dùng 100g ngô thù cùng với 1 lít rượu trắng. Cho dược liệu vào bình thủy tinh rồi đổ rượu lên và đậy kín nắp bình lại. Ngâm ở nơi thoáng mát trong một tuần. Mỗi lần dùng lấy khoảng 30ml để ngậm một lúc sau đó súc miệng và nhổ đi.

Bài thuốc trị loét miệng: Ngô thù du và 1 ít giấm. Dược liệu đem tán thành bột mịn rồi trộn với lượng giấm vừa đủ để làm thành hồ. Cho hỗn hợp thuốc vào miếng vải rồi bó vào huyệt dũng tuyền và vùng 1/3 phía trước lòng bàn chân. Bó liên tục trong 24 giờ thì tháo ra.

Trị đau dạ dày, đau bụng kèm theo đau ngực sườn, nôn mửa, ợ chua, miệng đắng: Hoàng liên đem tẩm nước gừng rồi sao qua 6 phần, ngô thù du ngâm nước muối 1 phần. Đem hai dược liệu trên đi sấy khô rồi tán thành bột mịn làm thành viên hoàn, mỗi viên có khối lượng khoảng 3g. Mỗi lần uống từ 1 – 2 viên.

Trị nôn, đau đầu, đau bụng, cước khí do hàn khí nghịch lên: Ngô thù du 5g, đảng sâm, đại táo mỗi vị cân lấy 10g, sinh khương 20g, đem tất cả các vị trên đi sắc lấy nước uống, uống khi còn ấm.

Trị chàm: Ngô thù du 40g đem sao vàng, mai mực 30g, lưu hoàng 8g. Đem tất cả các nguyên liệu tán thành bột mịn đắp lên vùng bị tổn thương. Nếu bị chàm ướt thì dùng bột khô bôi trực tiếp. Còn bị chàm khô thì trộn thuốc với bột chút thầu dầu hoặc dầu mù u rồi bôi trực tiếp lên, cách ngày đắp 1 lần.

Trị đầy bụng, đau do hàn: Ngô thù du 6g, bình lang, mộc qua mỗi vị 10g đem đi sắc lấy nước uống, uống khi còn ấm.

Trị đau bụng từng cơn: Ngô thù du 4g, tiểu hồi 3g, mộc hương 5g, xuyên luyện tử 10g, đem tất cả đi sắc lấy nước uống, uống khi còn ấm.

Trị bìu dái chảy nước, lở ngứa: Đem ngô thù du nấu lấy nước để rửa vùng da bị lở ngứa. Nên thực hiện đều đặn mỗi ngày, thời điểm thích hợp nhất là trước khi đi ngủ.

Chữa đau bụng kinh: Dùng 12g ngô thù du, 12g đẳng sâm, 8g quế chi, 8g gừng, 8g a giao, 8g bán hạ chế, 8g chích cam thảo, 8g xuyên khung, 8g đan bì, 8g đương quy, 8g mạch môn, 8g bạch thược. Các vị thuốc đem cho hết vào ấm rồi sắc chung với nước và uống như nước lọc hằng ngày. Chú ý mỗi ngày chỉ sắc uống 1 thang thuốc duy nhất.

Bài thuốc chữa chậm kinh: Chuẩn bị 8g ngô thù du, 8g thạch xương bồ, 8g trần bì, 8g đương quy, 8g xuyên khung, 8g bạch thược, 12g thục địa, 12g ngải cứu, 16g đẳng sâm. Đem các nguyên liệu đã chuẩn bị đem sắc trên lửa nhỏ với 1 lít nước trong khoảng 10 phút. Chia làm nhiều lần uống khi thuốc còn ấm nóng. Mỗi ngày chỉ dùng 1 thang thuốc duy nhất.

Hỗ trợ chức năng tiêu hóa: Lấy 2g ngô thù du, 1g hoàng liên và 2g mộc hương. Đem dược liệu trên đem tán thành bột mịn rồi trộn đều. Chia làm 3 lần uống trong ngày. Pha với khoảng 100ml nước sôi ấm và uống trực tiếp.

Lưu ý:

Tránh dùng dược liệu ngô thù du với liều lượng cao bởi có thể gây kích thích thần kinh trung ương. Làm phát sinh các triệu chứng như rối loạn thị giác hoặc hoang tưởng. Ngoài ra, những người bị âm hư nhưng có triệu chứng nhiệt cũng cần tránh sử dụng loại dược liệu này.

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐÔNG Y DƯỢC QUANG MINH

• Địa chỉ: Liên Bạt, Ứng Hoà, Hà Nội
• Điện thoại: 0869 111 269
• Email: DongYDuocQuangMinh@gmail.com
• Website: DongYQuangMinh.vn